Belirli bir süre çalışan bir işçinin kanunda yazılı sebepler dışında bir gerekçe ile işten çıkartılması halinde işveren tarafından kendisine ödenmesi gereken tutara kıdem tazminatı denir. Kıdem tazminatı mevcut yasal düzenlemeler içerisinde yürürlükte bulunan 4857 Sayılı İş Kanunu’nu içerisinde yer almamaktadır. Bunun yerine bir önceki İş Kanunu olan ve yürürlükten kaldırılan 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesi yürürlükten kaldırılmamıştır. iş hukukunda Kıdem tazminatı bu hususa göre belirlenmektedir. Bu kanun maddesi kıdem tazminatının asgari halini göstermektedir. İşçi ile işveren arasında yapılacak sözleşmeler ile bu kanun maddesini işçi lehine geliştirmek mümkünken aleyhine düzenleme yapmak mümkün değildir. Bu yönüyle kıdem tazminatına ilişkin kanun maddesi emredici nitelik taşımaktadır.

iş hukukunda kıdem tazminatı kimler alabilir?

Kıdem tazminatına hak kazanmak için işçinin İş Kanuna tabii bir işte çalışması gerekmektedir. Bu işçilerin kimler olduğu kanunda açıkça ve sınırlayıcı olarak sayılmıştır. Parça başına çalışan kişilerin, freelance olarak adlandırılan kimselerin kıdem tazminatı hakları bulunmamaktadır.

İşçilerin kıdem tazminatına hak kazanmaları için iş sözleşmelerinin kendileri tarafından haklı nedenle veya işveren tarafından haksız nedenle feshedilmesi gerekmektedir. Burada işveren tarafından haklı nedenler kanunda açıkça sayılmıştır. İşçi, kanunun 24. Maddesinde belirtilen sebeplerle iş akdini feshederse kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak bunlar sınırlayıcı sayımlar olmayıp iş hayatında karşılaşılan ve kanunda yer almayan bir takım fesih nedenleri ile de işçi kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde iş akdini feshedebilir. Ayrıca kanunda bazı spesifik hallerde sayılmıştır. Bu haller işçinin askerlik görevine gitmesi, kadınların evlenmesi, sürekli sakatlık ve malullük durumları, özel kanunlarda sayılan sürelerin geçirilmesi vb. hususlarda ayrı olarak kıdem tazminatına hak kazandıran gerekçelerdir. Ayrıca işçinin ölümü halinde de kıdem tazminatına ilişkin hak bu defa ölen işçinin mirasçıları üzerinde doğmaktadır.

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanmadığı haller de kanunda sayılmıştır. Buna göre belirli süreli iş sözleşmesinin sürenin dolması ile feshi halinde, işçinin istifası halinde ve işveren tarafından geçerli sebeple sona erdirilmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanması için aynı işyerinde asgari 1 yıl çalışması gerekmektedir. Bu 1 yıllık süre dolmadan iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin her 1 yıllık çalışması için giydirilmiş 1 aylık ücreti dikkate alınır. Bu giydirilmiş ücrete işçinin aylık maaşı, yol ve yemek giderleri, aldığı primler gibi hususlar eklenerek giydirilmiş 1 aylık ücret tespit edilir. Aynı kıdem tazminatı için ödeme 1 defaya mahsus yapılmaktadır.

Kıdem tazminatı normal şartlarda işçiye, işçinin ölümü halinde ise kanuni mirasçılarına ödenir. Kıdem tazminatını ödeyecek kimse ise işçinin işverenidir. Kıdem tazminatının zamanaşımı ise 10 yıldır. Bu 10 yıllık süre işçinin işten ayrıldığı tarihten itibaren başlamaktadır.

Genel olarak bir sonuç beyan etmek gerekirse aynı işveren çatısı altında en az 1 yıldır çalışan ve iş akdini haklı nedenle fesheden veya iş akdi işveren tarafından haksız nedenle feshedilen veya ölen işçi kıdem tazminatına hak kazanmış olur.