QR kod ya da Türkçesi ile karekod son birkaç yılda hayatımıza iyice yerleşmiş ve hayatımızın her alanında kullanılmaya başlanmıştır. QR kod İngilizce’de quick response code yani hızlı yanıt kodu anlamına gelmektedir. Dilimize QR kod olarak yerleşmişse de mevzuatımızda karekod olarak tanımlanmaktadır. QR kod özellikle pandemi süreci sonrasında bankacılık işlemlerinde de sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır. İnsanlar bu kodu oluşturarak ATM’den para çekmekte veya diğer bir takım harcamalar yapabilmektedir.
QR kod içerisinde bir takım harfler, sayılar, şifreler ve resimler barındırabilen barkod olarak tanımlanabilmektedir. QR kod sadece bankacılık alanında değil hayatın birçok alanında kullanılmaktaysa da bu yazıda başkasına ait QR kod ele geçirilerek o kişinin bilgisi ve rızası dışında ATM cihazından para çekilmesi halinin hangi suçlar kapsamına girebileceğini değerlendireceğiz.
Mevzuatımızda QR Kod
Hukuk sistemizde karekodla ilgili bir takım tanımlamalar ve yönetmelikle düzenlenmiştir. 21 Ağustos 2020 tarihli ve 31220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olan Ödeme Hizmetlerinde Tr Karekodun Üretilmesi ve kullanılması Hakkında Yönetmelikte karekod ; “tarama usulü ile ödeme işlemlerinde kullanılmak üzere oluşturulan; alfa numerik verileri, karakterleri ve simgeleri depolayan, bakana göre sol alt köşede, sol üst köşede ve sağ üst köşede üç kare desen işaretleyiciden oluşan ve kare siyah-beyaz noktalar ya da pikseller şeklinde siyah ve beyaz modüllere sahip olan iki boyutlu kodu” olarak tanımlanmıştır. Bu yönetmelikte ayrıca kimlerin karekod üretebileceği ve bu üretim için hangi standartların sağlanması gerektiği de açıkça izah edilmiştir. Ayrıca Merkez Bankası da Mobil Ödemeler TR Karekod Teknik İlke ve Kuralları Rehberi hazırlayarak bu konuda bir kaynak daha oluşturmuştur.
Başkasına Ait QR Kod ile Para Çekmenin Cezai Vasfı
Yukarıda belirttiğimiz gibi başkasına ait hesap bilgilerine erişerek QR kod aracılığı ile para çekmek Türk Ceza Kanunu açısından 3 farklı suç kapsamında değerlendirilebilmektedir. Bu suçlar hırsızlık (TCK 141-142), dolandırıcılık (TCK 157-158), banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılmasıdır. (TCK 245)
A- Hırsızlık Suçu Açısından
Başkasına ait QR kod ile para çekme işlemi uygulamada genelde hırsızlık suçu kapsamında değerlendirilmekte ve nitelikli hırsızlıktan dolayı ceza verme yoluna gidilmektedir. Hırsızlık suçu kanunda “zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden alma” olarak tanımlanmıştır. Bu suçun bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle gerçekleştirilmesi halinde de verilecek cezanın 5 yıl ile 10 yıl arasında olduğu hükme bağlanmıştır. Başkasına ait mobil hesap bilgilerine girilerek QR yoluyla para çekme işleminin bu suç kapsamına girdiğini kabul eden mahkeme kararlarında hesaptaki paranın sahibinin rızası olmadan alınması eylemine odaklanılmıştır. Burada QR kodun varlığı önemsiz sayılmış ve adeta rızası dışında hesaba girilerek paranın havale edilmesi hali kabul edilerek niteklikli hırsızlık suçundan bir değerlendirme yapılmıştır.
B- Dolandırıcılık Suçu Açısından
Başkasına ait QR kod ile para çekme eylemi için yapılan ceza yargılamaların bir kısmında da dolandırıcılık suçunun oluştuğu kabul edilmiştir. Dolandırıcılık suçu TCK’nın 157. maddesinde tanımlanmıştır. Dolandırıcılık hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlama olarak tanımlanmaktadır. Dolandırıcılık suçunun bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi halinde 3 yıl ile 10 yıl arasında bir cezaya hükmedilmektedir.
Başkasına ait hesap bilgilerine girilerek QR kod ile para çekme işlemini dolandırıcılık suçu kapsamında değerlendiren mahkeme kararları hesaba erişme işlemi için yapılan hileyi dikkate almış ve bu hile nedeniyle eylemin dolandırıcılık suçu kapsamında olduğunu kabul etmiştir. Zira QR kod ile para çekilebilmesi için kişini hesabına erişilmeli ve QR kod ekranı açılarak bahse konu ATM’den QR okutma işlemi gerçekleştirilerek para çekilmelidir. İşte bu hesaba erişme işlemi içinde genelde bankaların birebir benzeri web siteleri hazırlanmakta veya sosyal medya üzerinde bir sahte banka reklamı yayınlayarak “faizsiz kredi, devlet yardımı” gibi cümlelerle insanlar aldatılmaktadır. İşte kişinin hesabına erişmeyi sağlayacak bu hileli hareket nedeniyle suça konu eylemin dolandırıcılık suçu kapsamında olduğunu kabul eden mahkeme kararları da bulunmaktadır.
C- Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçu Açısından
Başkasına ait QR kod ile para çekme eylemi için değerlendirilmesi gereken diğer bir suç türü de TCK’nın 245. Maddesinde belirtilen banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçudur. Kanun bu suçu başkasına ait bir banka veya kredi kartını, her ne suretle olursa olsun ele geçiren veya elinde bulunduran kimse, kart sahibinin veya kartın kendisine verilmesi gereken kişinin rızası olmaksızın bunu kullanarak veya kullandırtarak kendisine veya başkasına yarar sağlaması olarak tanımlamıştır. Burada öncelikle QR kodun bir banka kartı yahut kredi kartı sayılıp sayılmayacağını incelememiz gerekiyor. Banka ve Kredi Kartları Kanunu’nun 3. maddesi kredi kartını nakit kullanımı gerekmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan basılı kartı veya fizikî varlığı bulunmayan kart numarası şeklinde tanımlamıştır. Burada görüleceği üzere kredi kartının fiziki bir varlığının bulunması aranmamıştır. Nakit çekme olanağı sağlayan ve fiziki varlığı olan yahut olmayan şey olarak tanımlanmıştır. Her ne kadar bir kısım mahkemeler fiziki varlığının bulunmaması terimini sanal kart olarak yorumlasa da sanal kartların alışverişe imkan sağladığını ancak nakit çekim imkanı olmadığını belirtmemiz gerekiyor. Bu nedenle nakit çekim imkanı sağlayan ve fiziksel varlığı olmayan tanımlaması QR kod için kolaylıkla yapılabilir. Zira QR kod içinde de bir takım rakam ve şifreler gizlenmekte olup kişiye özel şekilde de oluşturulabilmektedir.
5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nda “Banka kartları bankanın kurduğu sisteme hukuka uygun olarak girmeyi sağlamaktadır. Böylece kart hamili bir şifre vasıtasıyla banka görevlisinin yardımı olmadan kendi hesabında işlem yapmaktadır. Banka kartlarının temel özelliği kartın kullanıcısı kişinin kartı, bankanın bilişim sisteminin bir parçası olan para çekme makinesine (bankamatik ya da ATM) sokarak banka nezdindeki hesabına ulaşması ve hesap bakiyesindeki tutar kadar para çekilmesini sağlamasıdır., Kredi kartları ise banka ile kart hamili arasında yapılmış sözleşme gereği kişinin bankanın belirli koşullarla sağlamış olduğu kredi olanağını sağlayan araçtır.” şeklinde tanımlamalar mevcuttur. QR kodunda bu tür bankacılık işlemleri yapma olanağı sağladığı konusunda bir şüphe bulunmamaktadır.
Ayrıca Ceza Kanunu’nun 245. Maddesinin gerekçesine göre bu suç “banka veya kredi kartlarının hukuka aykırı olarak kullanılması suretiyle bankaların veya kredi sahiplerinin zarara sokulmasını, bu yolla çıkar sağlanmasını önlemek ve failleri cezalandırmak amacıyla kaleme alınmıştır”. Bu gerekçede anlatıldığı üzere halihazırda kanunda bir hırsızlık yahut dolandırıcılık suçu varken bu suçun ayrı bir maddede değerlendirilmesinin amacı dolandırıcılık veya hırsızlık suçlarının kredi kartı kullanılarak işlenmesi halinde bu maddeden cezalandırılma yapılmasının istenmesidir.
QR kod, banka ya da kredi kartı sahiplerine kartlarını fiziken kullanmalarına ve ATM’deki ekrana şifre girilmesine gerek kalmaksızın hesaptan para çekme ve/veya yatırma işlemlerini yapmaya olanak sağlayan bir araçtır. TCK 245’te “Bilişim Alanında Suçlar” başlığı altında düzenlenen banka veya kredi kartının kötüye kullanılması suçu, başkasına ait banka veya kredi kartlarının hukuka aykırı bir şekilde kullanılması veya başkası adına sahte olarak kart üretilmesi, satılması, devredilmesi, sahte kartın kabul edilmesiyle oluşan bir bilişim suçudur. QR kod sisteminin kullanılması suretiyle para çekilmesi işlemi banka ve kredi kartlarının kullanılmasının başka bir yöntemidir. Bu yöntemle işlem gerçekleştirebilmek için banka ya da kredi kartının fiziken elde bulunması gerekmemektedir.